انواع پوست

انواع پوست 

نوع و شرایط پوست انسان تحت تاثیر برخی فاکتورهای داخلی و خارجی متغیر است. بدین معنی که گرچه ممکن است سال­ها نوع پوست فرد چرب یا نرمال باشد اما شرایط مختلف درونی و بیرونی می­توانند با تاثیر خود موجب تغییر نوع پوست فرد شوند. پیش از آشنایی با انواع پوست، مختصری در خصوص فاکتورهای دخیل در تعیین نوع پوست از دیدگاه دکتر علی­یاری پزشک پوست و مو خواهیم خواند:

• فاکتورهای داخلی که روی نوع پوست تاثیر می­گذارند:
• ژنتیک: برخی عوامل ژنتیکی می­توانند تعیین کنند که یک فرد پوست چرب، خشک یا حساس داشته باشد.
• تغییرات هورمونی: نوسانات هورمونی در دوران بلوغ، بارداری یا یائسگی می­تواند بر تولید چربی پوست تأثیر بگذارد و منجر به تغییر در نوع پوست شود.
• سن: با افزایش سن افراد، پوست آنها دستخوش تغییرات طبیعی می­شود، مانند کاهش تولید کلاژن، که می­تواند بر سطح رطوبت و خاصیت ارتجاعی پوست تأثیر بگذارد.
• شرایط سلامتی: برخی از بیماری‌ها، مانند اگزما یا پسوریازیس، می‌توانند بر نوع پوست تأثیر بگذارند و باعث مشکلات پوستی خاص شوند.
• داروها: مصرف برخی از داروها (مانند راکوتان، کتوتیفن، والپرات سدیم، تریامسینولون و...) می­­تواند عوارض جانبی داشته باشد که بر نوع پوست تأثیر می­گذارد، مانند ایجاد خشکی یا افزایش حساسیت.

• فاکتورهای داخلی که روی نوع پوست تاثیر می­گذارند:
• اقلیم و آب و هوا: آب و هوای به شدت گرم و مرطوب یا به شدت سرد و خشک می­تواند بر سطح رطوبت پوست و تولید چربی تأثیر بگذارد.
• اشعه ماوراء بنفش: قرار گرفتن در معرض نور خورشید بسته به نوع پوست فرد می­تواند منجر به آسیب پوست، پیری زودرس و افزایش تولید چربی شود.
• آلودگی: آلودگی هوا، از جمله ذرات معلق و سموم، می­تواند منافذ پوست را مسدود کرده، باعث التهاب و آکنه شود و بر سلامت کلی پوست تأثیر بگذارد.
• سبک زندگی: عواملی مانند رژیم غذایی، سیگار کشیدن، مصرف الکل و کمبود خواب همگی می­توانند بر سلامت و ظاهر پوست تأثیر بگذارند.
• محصولات مراقبت از پوست و لوازم آرایشی: استفاده از برخی از محصولات مراقبت از پوست، به ویژه آنهایی که حاوی مواد تند یا معطر هستند، می­تواند پوست را تحریک کرده و تعادل آن را تحت تاثیر قرار دهد.
• روتین روزانه پاکسازی و مراقبت از پوست: پاکسازی نامناسب، لایه برداری بیش از حد، استفاده بی­رویه از محصولات قابض یا بی­توجهی به رطوبت رسانی می­تواند با از بین بردن سد محافظتی طبیعی پوست، باعث خشکی و یا دهیدراتاسیون پوست شده و بر وضعیت کلی پوست تأثیر بگذارد.

اگر چه که در طی سال­های مختلف پزشکان و پژوهشگران، روش­های متفاوتی را جهت تقسیم بندی انواع پوست ابداع و معرفی نمودند نظیر "دسته بندی مبتنی بر درجه چروک و پیری"، "تقسیم بندی بر اساس رنگ پوست و چشم افراد"، "طبقه بندی بر اساس حساسیت، آبرسانی، میزان چربی، خاصیت ارتجاعی و رنگ پوست"، اما همچنان و پس از گذشت سال­ها، نخستین تقسیم بندی پوست که توسط هلنا روبینشتاین انجام شد، ساده­ترین و رایج­ترین نوع تقسیم بندی بوده که بر اساس میزان چربی و آب پوست است و بنا بر آن، چهار نوع مختلف پوست وجود دارد:

1. پوست نرمال (Normal)
2. پوست چرب (Oily/ Greasy)
3. پوست خشک (Dry/ Xerosis)
4. پوست مختلط (Combination)

در مورد رطوبت پوست، احتمالا بارها کلمه NMF را شنیده­اید که مخفف Natural Moisturizing Factor است و به ترکیبی از مواد مختلف موجود در خارجی ترین لایه پوست، معروف به لایه شاخی پوست، اشاره دارد که به حفظ هیدراتاسیون (آبرسانی) پوست و عملکرد درست سد حفاظتی پوست یا Skin Barrier کمک می­کند. این مواد شامل پیرولیدون کربوکسیلیک اسید، اوره، لاکتیک اسید، هیالورونیک اسید، اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه می­باشد. NMF در پوست نرمال حدود 30-20 درصد وزن خشک سلول­های پوست را تشکیل می­دهد. آسیب به سد دفاعی پوست و کاهش میزان NMF موجب بروز شرایطی نظیر درماتیت آتوپیک، پسوریازیس، ایکتیوز و خشکی پوست می­شود.

اما محتوی چربی پوست به غدد سباسه (Sebaceous gland)مربوط است. غدد سباسه در تمام نواحی پوست به جز کف دست و پا وجود دارند. دو نوع غدد چربی وجود دارد، آنهایی که به فولیکول های مو متصل هستند و غده­هایی که به طور مستقل وجود دارند (شامل غدد میبومین پلک­ها و لکه­های فوردایس در لب­ها و اندام تناسلی). غدد سباسه­ای که در نواحی پوشیده از مو یافت می­شوند، به فولیکول­های مو در لایه درم متصل هستند. عملکرد طبیعی غدد چربی، تولید و ترشح سبوم است یعنی گروهی از روغن­های پیچیده شامل تری گلیسیریدها و محصولات تجزیه اسیدهای چرب، موم، اسکوالن و کلسترول. سبوم، پوست را روان می­کند تا در برابر اصطکاک محافظت کند و آن را در برابر رطوبت غیر قابل نفوذ تر می­کند. پس کمبود سبوم، پوست را به از دست دادن رطوبت سوق می­دهد.

یکی از مهم­ترین عوامل افزایش دهنده ترشح سبوم، میزان هومون­های جنسی مردانه است. تستوسترون هورمون جنسی مردانه است که تحت تاثیر آنزیمی به نام 5- آلفاردوکتاز تبدیل به هورمون مردانه قوی­تری به نام دی­هیدروتستوسترون (DHT) می­شود. در نتیجه این تبدیل و افزایش میزان DHT، ترشح سبوم نیز افزایش می­یابد. چرا که هورمون­های جنسی مردانه بر روی غدد سباسه گیرنده­های ویژه­ای دارند که در اثر اتصال با آن­ها ترشح سبوم افزایش پیدا می­کند. در ارتباط با دیگر تاثیرات آنزیم 5- آلفاردوکتاز در مقاله ریزش مو به تفصیل صحبت شده است.

تصویر بالا مربوط به وضعیت قرارگیری غدد سبابه در پوست است.

انواع پوست به تفصیل ویژگی­های آن­ها:

پوست نرمال:

این نوع پوست متعادل­ترین و سالم ترین نوع پوست در نظر گرفته می­شود. با بافتی صاف و یکنواخت. در در پوست نرمال تعالی خوب بین تولید چربی و میزان رطوبت وجود دارد. به عبارتی دیگر میزان آب و چربی پوست نرمال مناسب است. استفاده از شوینده­های فاقد سولفات در حفظ سلامت و زیبایی پوست معمولی تقش بسزایی دارد. استفاده از پن لایه بردار استم سل یا پن روشن کننده استم سل تولید شده در لابراتوار تخصصی دکتر علی­یاری به شفافیت بیشتر پوست این افراد و روشن شدن آن­ کمک می­کند.

پوست چرب:

پوست چرب سبوم یا چربی اضافی تولید می­کند که می­تواند به دلایل ژنتیکی و محیطی روی دهد. اما چنانچه گفته شد دلیل اصلی آن هورمون­های جنسی مردانه است. پوست چرب ظاهری براق یا چرب دارد. اگرچه که پوست چرب به دلیل لایه محافظتی چربی در برابر از دست رفتن آب مقاوم­تر است و رطوبت رسانی خوبی دارد بنابراین دیرتر چروک می­شود اما از سوی دیگر اغلب منافذ بزرگی دارد و مستعد کومدون­های سرسیاه و آکنه است. چرا که هجوم چربی زیاد به سطح پوست موجب بزرگ شدن قطر منافذ پوست می­شود و همچنین چربی به درون منافذ رفته با انسداد آن­ها از رسیدن اکسیژن کافی به پوست جلوگیری کرده و در نتیجه شرایط برای رشد میکروب­ها و بروز انواع آکنه فراهم می­شود. 

• افراد دارای پوست چرب باید حتما از شوینده­های ویژه­ی نوع پوست خود استفاده کنند از جمله پن، ژل یا فوم. بهتر است در ترکیبات این شوینده­ها به دنبال سالیسیلیک اسید باشند. چرا که این اسید با نفوذ به درون منافذ پوست به پاکسازی عمقی آن­ها می­پردازد و لایه برداری شیمیایی خوبی را در سطح پوست رقم می­زند. ژل شستشوی صورت مخصوص پوست چرب استم سل، تهیه شده در لابراتوار تخصصی دکتر علی­یاری با دارا بودن سالیسیلیک اسید، آزلائیک اسید، Zinc PCA و روغن درخت چای ضمن پاکسازی عمقی پوست، به کنترل میزان ترشح چربی از غدد سباسه پرداخته و نیز به دلیل فقدان سولفات هیچ­گونه آثار خشکی و حساسیت بر روی پوست باقی نمی­گذارد. همچنین سدیم لاکتات موجود در این محصول با تامین رطوبت پوست از خشک شدن آن جلوگیری می­کند.

محصول دیگری که می­تواند رضایت بخشی بالایی برای افراد دارای پوست چرب داشته باشد پن مخصوص پوست چرب استم سل است که از یک طرف از ایجاد آکنه جلوگیری کرده و به بهبود آکنه­های موجود کمک می­کند (سالیسیلیک اسید، Zinc pca و روغن درخت چای) و از طرف دیگر pH آن در محدوده pH طبیعی پوست بوده و بر خلاف صابون­ها قلیایی نیست. پن پوست چرب فاقد سولفات بوده و آثار خشکی و حساسیت بر روی پوست باقی نمی­گذارد و با دارا بودن سدیم پی سی ای به آبرسانی پوست می­پردازد.

• افراد دارای پوست چرب همچنین بهتر است از فراورده­هایی استفاده کنند که برچسب (Non-Comedogenic) یا غیرجوش­زا داشته باشد. 
• از آنجا که مصرف ضد آفتاب برای انواع پوست از مهمترین مراحل روتین پوستی به شمار می­رود، این افراد باید از ضد آفتاب­های Oil-free استفده کنند. همچنین افراد دارای پوست چرب بهتر است به جای کرم ضد آفتاب از ژل­ها، فیوژن واترها یا فلوئیدهای ضد آفتاب استفاده نمایند. همچنین در نظر داشته باشید که این تصور اشتباه را در مورد پوست چرب فراموش کنید که این نوع پوست نیازی به رطوبت رسانی ندارد. بر عکس عدم توجه به رطوبت رسانی درست می­تواند موجبات دهیدراتاسیون پوست چرب را فراهم کند. بنابراین این افراد باید در تهیه محصولات رطوبت رسان دقت کنند محصولاتی را انتخاب کنند که حاوی مواد مرطوب کننده و آبرسان هوموکتانت (جاذب رطوبت) نظیر سدیم پی سی ای، سدیم لاکتات و هیالورونیک اسید باشند. در اینجا با افتخار محصول ژل ضد آفتاب آبرسان بتیس، حاصل تلاش­های بی وقفه پژوهشگران لابراتوار تخصصی دکتر علی­یاری را به عنوان یک ضد آفتاب آبرسان غیر جوش­زا، با بافتی فوق العاده سبک و زود جذب را معرفی می­نماییم که با دارا بودن spf 46 ضمن محافظت کافی در برابر اشعه­های UV، با بهره­مندی از هیالورونیک اسید به آبرسانی قوی پوست پرداخته و مناسب انواع پوست بویژه پوست­های چرب و مستعد آکنه می­باشد.

پوست خشک:

پوست خشک از یک طرف سبوم کافی تولید نمی­کند و از طرف دیگر میزان NMF در آن کاهش می­یابد. نتیجه آنکه با اختلال در عملکرد سد دفاعی پوست، آب و رطوبت از دست رفته و پوست خشک و زبر می­شود. این نوع پوست ظاهری خسته، پوسته پوسته و ناصاف داشته و مستعد خارش و حساسیت می­باشد. احساس کشش روی پوست، یکی از شکایات اصلی افراد با پوست­های خشک پس از مصرف شوینده­های نامناسب می­باشد. این نوع پوست بدلیل کمبود رطوبت و چربی بسیار مستعد چروک و پیری پوست می­باشد.

• افراد دارای پوست خشک جهت آبرسانی باید از محصولاتی استفاده کنند که علاوه بر هومکتانت، ترکیبات پوشاننده نیز داشته باشند که از اتلاف رطوبت پوست جلوگیری کنند. افراد با پوست خشک بهتر است در لیست ترکیبات کرم­های آبرسان و مرطوب کننده علاوه بر هیالورونیک اسید، گلیسرین و یا سدیم لاکتات، به دنبال ترکیباتی نظیر سرامایدها باشند، چرا که سرامایدها به عنوان تقویت کننده سد محافظتی پوست در استحکام پوست نقش دارند.
• استفاده از شوینده­های مخصوص پوست خشک که اغلب بافت کرمی یا فومی دارند بسیار حائز اهمیت است. ترجیح بر استفاده از شوینده­های فاقد سولفات مانند ژل شستشوی پوست خشک استم سل به سلامت بهتر پوست و کاهش احتمال حساسیت این نوع پوست کمک شایانی خواهد کرد. همچنین پیش از خشک شدن پوست و بعد از شستشو باید از کرم آبرسان یا مرطوب کننده مخصوص پوست خشک استفاده کنند تا رطوبت سطحی پوست توسط ترکیباتی نظیر هیالورونیک اسید، جذب پوست شود. 

همچنین پن کرم دار استم سل (مناسب پوست­های خشک و خیلی خشک) فاقد سولفات بوده و از خشکی پوست جلوگیری می­کند. همچنین با دارا بودن گلیسیرین و روغن بادام شیرین و کرم مرطوب کننده به آبرسانی و مرطوب کنندگی پوست پرداخته و با دارا بودن عصاره گل همیشه بهار از ایجاد حساسیت پوستی جلوگیری می­کند.

• ضد آفتاب مناسب این نوع پوست می­تواند از نوع لوسیون یا کرم باشد و یا هر ضد آفتابی که آبرسانی یا مرطوب کنندگی مناسب را داشته باشد نظیر ژل ضد آفتاب آبرسان بتیس با spf 46 یا کرم ضد آفتاب بتیس spf 50، محصول لابراتوار تخصصی دکتر علی­یاری.

پوست مختلط:

این نوع پوست که رایج­ترین نوع پوست در بین ایرانیان است در ناحیه T-Zone (پیشانی، بینی و چانه) چرب و در سایر نواحی از جمله گونه­ها خشک یا حتی نرمال است. میزان خشکی و چربی نواحی ذکر شده در افراد مختلف متفاوت است. اما معمولا پوست این افراد در نواحی اطراف چشم­ها و دهان، حساس و خشک بوده و بنابراین مراقبت از این نوع پوست کمی مشکل است.

• جهت انتخاب نوع شوینده برای پوست مختلط گفته می­شود از شوینده­های پوست چرب استفاده شود اما تمرکز شستشو روی ناحیه T-Zone باشد. همچنین بلافاصله پس از شستشو از آبرسان و مرطوب کننده در نواحی خشک استفاده شود. استفاده از شوینده­های ملایم و ترجیحا فاقد سولفات همراه با رعایت روتین منظم در سلامت و زیبایی این نوع پوست اهمیت بسزایی دارد. 

پوست حساس:

اگرچه در دسته بندی هلنا روبینشتاین به این نوع پوست اشاره­ای نشده اما خوب است بدانیم تقریبا نیمی از افراد یک جامعه دارای پوست حساس هستند. پوست حساس عموما با پوست خشک همراه است اما حساسیت در پوست­های مختلط و چرب هم دیده می­شود. به این معنی که تغییرات دمایی، سرما، گرما، استرس و آفتاب باعث واکنش پوستی در این افراد شده و علائمی نظیر التهاب، قرمزی و تورم را نشان می­دهند. برخی افراد به اسانس محصولات مراقبت پوستی حساس بوده و بعضی واکنشی نشان نمی­دهند. استفاده از محصولات ویژه پوست حساس با ترکیباتی همچون دکسپانتنول، آلانتوئین، عصاره آلوئه­ورا، کالندولا و بابونه به این افراد توصیه می­شود. افراد دارای پوست حساس بهتر است از شوینده­های فاقد سولفات در روتین روزانه خود استفاده نمایند. پن پوست­های خشک و حساس استم سل با بهره­مندی از عصاره آلوئه­ورا، روغن آووکادو و گلیسیرین ضمن آبرسانی و مرطوب کنندگی پوست به کاهش التهاب و حساسیت و خارش پوست کمک می­کند.